فرآیند لغزش (از نظر کمپ ترک اعتیاد خصوصی فرمانیه)
کمپ ترک اعتیاد فرمانیه (کمپ ترک شیشه، هروئین و ... با امکانات مدرن) اعتقاد دارد لغزش فرایندی است که معمولا سه مرحله را طی می کند و باعث بازگشت فرد معتاد به مصرف مجدد مواد می شود. این سه مرحله عبارت اند از لغزش احساسی، لغزش ذهنی و لغزش جسمی. در این قسمت اطلاعاتی در مورد این سه مرحله ارائه شده است تا با آگاهی از آن ها بدانید که آیا در فرآیند لغزش قرار گرفته اید یا خیر:
از نظر متخصصین کمپ ترک اعتیاد فرمانیه لغزش جزئی طبیعی در بیماری اعتیاد است
لغزش جزئی از طبیعت بیماری اعتیاد است. آمارهای کمپ فرمانیه نشان می دهند که حدود پنجاه در صد از معتادان در سال اول بهبودی خود دوباره مواد استفاده می کنند. بهبودی از بیماری اعتیاد مانند سایر بیماری های مزمن مسئله ای است که می بایست به صورت روزانه تحت درمان قرار گیرد.
اگر کارهایی که برای بهبودی و پاک ماندن ما لازم هستند را هر روز و به طور مرتب انجام ندهیم طبیعتا دوباره اسیر مصرف مواد مخدر خواهیم شد، زیرا این کار تنها راهی است که ما برای کنار آمدن با زندگی یاد گرفته ایم. در مورد اعتیاد باید بدانیم که دچار شدن به لغزش و عود کردن بیماری، پیش از آن که دوباره مصرف مواد را شروع کنیم آغاز می شود.
به ندرت اتفاق می افتد که یک معتاد در حال بهبودی به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیلی به مصرف دوباره مواد روی بیاورد؛ بلکه قاعدتا وی مدت زمانی را در دو مرحله اول لغزش یعنی لغزش احساسی و لغزش فکری گذرانده و سپس به جایی می رسد که تصور می کند چاره دیگری به جز مصرف مواد مخدر نداشته و در حقیقت لغزش جسمی را آغاز می کند.
زمانی که نحوه کنار آمدن ما با احساساتمان و افکار و رفتار ما به دوره اعتیادمان بر می گردد، وقتی که از کارکرد دوازده قدم دست می کشیم و جلسات را نادیده می گیریم؛ آن موقع است که قاعدتا خطر وسوسه مصرف دوباره مواد بیشتر می شود زیرا این راهی است که ما برای کنار آمدن با مشکلات زندگی، سالیان دراز آن استفاده کرده ایم.
در انجمن های 12 قدمی اصطلاحی وجود دارد که می گوید " قبل از مصرف مجدد مواد، در افکارمان لغزش کرده ایم و به همین علت اگر می خواهیم بهبودی خود را حفظ کنیم، باید در ابتدا اولویتمان را به روی چگونگی کنار آمدن با احساسات و طرز فکرمان بگذاریم." هر موقع متوجه شدیم که افکار و احساساتمان در حال برگشتن به حالت مخرب ویرانگر دوران اعتیاد هستند، می بایست به طور جدی و با پشتکار بیشتری از ابزارهای 12 قدمی و حمایت خانواده و دوستان بهبودی و مشاورین کمپ فرمانیه استفاده کنیم.
بیشترین شانس ما برای جلوگیری از بازگشت به اعتیاد، در مرحله لغزش احساسی و فکری است چون در این مرحله است که قدرت انتخاب و کنترل داریم که به بیماری خود اجازه ندهیم تا با کشاندن دوباره ما به سمت استفاده از مواد مخدر روال بهبودی ما را به نابودی بکشاند.
در ادامه مراحلی که ما را به استفاده دوباره مواد مخدر می کشاند توضیح داده شده اند تا بدانیم که در هر یک از این مراحل سه گانه چه مسائلی اتفاق می افتد. آگاهی از مراحل لغزش باعث می شود تا با استفاده از ابزارهای بهبودی، از بازگشت به اعتیادمان جلوگیری کنیم.
مرحله اول: لغزش احساسی
پیش از این که دوباره استفاده از مواد مخدر را شروع کنیم در ابتدا وارد مرحله ای می شویم که به آن لغزش احساسی می گویند. در این مرحله به استفاده مواد فکر نمی کنیم، اما احساسات و عواطف ما راه را برای اینکه دوباره به سراغ مواد مخدر برویم هموار می کنند. در این مرحله با آن که ما در حال بهبودی هستیم، احساس اضطراب و بی قراری می کنیم چون نمی توانیم احساسات و عواطف خود را کنترل کنیم بلکه به آن ها اجازه می دهیم تا بر زندگی ما غلبه کنند.
در این مرحله است که باید تصمیم صحیح و منطقی بگیریم و از ابزارهای بهبودی برای کنترل هرچه بیشتر احساسات خود استفاده کنیم. توجه نشان ندادن به این علائم و هشدارها باعث افزایش فشارهای عصبی و احساسات منفی خواهد شد و ما را به سمت مرحله دوم یعنی لغزش افکاری خواهد کشاند.
در این مرحله است که انحراف فکری معتاد گونه به سراغ ما آمده و سرانجام ما را متقاعد خواهد کرد که تنها راهی که با آن می توانیم خود را التیام دهیم مصرف دوباره مواد مخدر است. مرحله لغزش احساسی ممکن است هفته ها، ماه ها و حتی سال ها طول بکشد و ما هشدارهای این مرحله را نادیده بگیریم؛ اما تجربیات تلخ بسیاری از ما معتادان در حال بهبودی نشان می دهد اگر ما احساسات خود را مهار نکنیم بالاخره به راه و روش قدیمی و غریزی خودمان که استفاده از مواد مخدر است بر می گردیم.
توجه داشته باشید که در روزهای اول بهبودی امکان لغزش احساسی ما بیشتر است چون در این دوره ما احتمالا به عوارض خماری پس از ترک مواد مخدر نیز دچار می شویم و احساساتمان دستخوش نوسان و بی ثباتی می شوند.
در این مرحله هم جسم و هم ذهن ما به تدربج برای فعالیت عادی خود بدون نیاز به مواد مخدر آماده شده و احساست ما بیشتر از همیشه تحریک می شود و از لحاظ جسمی نیز با مشکلاتی روبرو می شویم؛ اما باید بدانیم که این سختی ها در واقع جزئی از فرآیند پاک شدن از مواد مخدر و سم زدائی ما است. با دانستن این موضوع که مسائلی همچون تغییر حالات روحی و مختل شدن خواب نشانه هایی از پدیده خماری هستند و در نتیجه حالت موقت و گذرا دارند به ما کمک خواهد کرد تا با این گونه مشکلات کنار بیاییم و راحت تر آن ها تحمل کنیم.
اگر در دوران بهبودی احساس کردید که حالتان منقلب است، دل شوره دارید یا در لاک خود فرو رفته اید و یا به تنهایی و انزوا گرایش پیدا کرده اید، باید از ابزارهای برنامه 12 قدم برای کنار آمدن با چنین حالت هایی استفاده کنید.
برخی از نشانه های لغزش احساسی عبارت اند از:
- غرق شدن در احساسات
- ناتوانی در کنار آمدن با احساسات
- فشارهای عصبی مداوم
- اضطراب
- بی قراری
- خشم و سرخوردگی
- گرفتن حالت تدافعی
- نوسانات حلقی و احساسی
- انزوا و فرو رفتن در لاک خود
- کمک نخواستن
- شرکت نکردن در جلسات انجمن های 12 قدمی
- اختلال در عادات غذایی
- اختلال در عادات خواب
مرحله دوم: لغزش فکری
در مرحله لغزش فکری، در ذهن ما آشوب و غوغا برپا شده است. از یک طرف افکار ما از ما می خواهد تا "مواد مصرف کنیم" و از طرف دیگر "افکار بهبودی ما" از ما می خواهد که از مصرف مواد مخدر خودداری کنیم. در کمپ ترک اعتیاد خصوصی فرمانیه اغلب به این طرز فکر "انحراف فکری معتاد گونه" می گوییم.
در این مرحله الگوهای فکری ما به راه و روش قدیمی خود یعنی افکار و حالت های آشفته و بیمار گونه باز می گردد. در چنین شرایطی به جای استفاده از ابزارهای بهبودی و حمایت ها، افکار معتاد گونه ما باعث می شود که به تدریج به سمت استفاده دوباره از مواد کشانده شویم. در ظاهر ممکن است اعمال بهبودی خود را انجام دهیم یعنی در جلسات شرکت کنیم و از دیگران نیز حمایت کنیم، اما فکر و ذهن ما در رویای استفاده مجدد از مواد و نشئگی سیر می کند.
باید توجه داشته باشیم که بیماری اعتیاد در اصل در فکر و ذهن ما ریشه دارد و این افکار ما هستند که ما را وسوسه کرده و فریب می دهند تا برای کنار آمدن با مشکلات زندگی دوباره به مصرف مواد مخدر باز گردیم. اگر در این مرحله متوجه شدید که افکارتان به طرز فکر قدیم برگشته است، هنوز هم فرصت دارید تا با استفاده از اصول و ابزارهای 12 قدم از افتادن دوباره در دام اعتیاد و لغزش جلوگیری کنید.
در این مرحله باید از دیگران در خواست کمک کنیم و برای برگرداندن خود به حالت و روحیه بهبودی از ابزارها استفاده کنیم. در مواردی بیماری اعتیاد را به شیطان نسبت می دهند چون این بیماری آن چنان با فکر و ذهن ما بازی می کند که در بیشتر مواقع زمانی متوجه می شویم که فکر ما به بازی گرفته شده است که دیگر کار از کار گذشته و کاملا دیر شده است. به همین علت زمانی که می خواهیم از چنگ بیماری اعتیاد رهایی پیدا کنیم به کمک دیگران نیاز داریم چون به تنهایی و فقط با تکیه به خودمان نمی توانیم از عهده این کار بر بیاییم.
برای رهایی از ویار وسوسه فکری باید از برنامه های 12 قدمی استفاده کنیم و از خدای خود کمک بگیریم. در دورانی که خطر لغزش فکری ما را تهدید می کند باید هوشیاری خود را کاملا حفظ کنیم و تصمیمی صحیح و عاقلانه در جهت حفظ بهبودی خود بگیریم. اگر در این حالت نتوانیم تصمیمی درستی اتخاذ کنیم و در برابر افکار مخرب و معتاد گونه خود تسلیم شویم؛ بدون چون و چرا وارد مرحله نهایی یعنی لغزش جسمی شده و استفاده دوباره از مواد مخدر را شروع می کنیم. در قسمت نشانه های هشدار دهنده اطلاعات فراوانی درباره چگونگی تغییرات احساس و افکارمان در مراحل مختلف لغزش ارائه شده است.
برخی از نشانه های لغزش فکری عبارت اند از:
- فکر کردن به افراد، مکان ها و زمان هایی که مواد مخدر مصرف می کردیم
- یاد کردن از دوران اعتیاد به عنوان دوره ای خوش
- صادق نبودن با خود و دیگران
- رفتن به سراغ دوستان دوران مصرف
- خیال بافی درباره استفاده دوباره از مواد مخدر
- فکر کردن به لغزش و از سرگیری استفاده از مواد
- نقشه کشیدن برای مصرف مجدد مواد
مرحله سوم: لغزش جسمی
زمانی که نتوانیم جلوی اضطراب و فشارهای عصبی را بگیریم و الگوهای فکری دوران اعتیاد خود را از سر بگیریم، در نهایت در دام مرحله سوم از لغزش که لغزش جسمی است خواهیم افتاد. به عبارت دیگر، استفاده از مواد مخدر را دوباره شروع خواهیم کرد.
در این مرحله است که افکارمان ما را قانع می کنند که به جز بازگشتن به اعتیاد، راه دیگری برای مقابله با مشکلات زندگی را نداریم. بسیاری از معتادانی که دچار لغزش شده اند، ناتوانی در تغییر دادن احساسات، افکار و رفتارهای خود را مهم ترین عامل بازگشت به اعتیاد خود می دانند. اگر در دوران بهبودی نتوانیم برنامه 12 قدم خود را کار کنیم و از طریق راه های سالم و منطقی با زندگی کنار بیاییم حتما همان راهی را خواهیم رفت که بسیاری از معتادان دیگر بر اثر لغزش و کنار گذاشتن فرآیند بهبودی خود رفته اند.
حتی اگر دوباره اقدام به مصرف مواد مخدر کردیم نباید دچار یاس و ناامیدی شویم بلکه باید از لغزش و اشتباه خود درس عبرت گرفته و روال بهبودی مان را دوباره آغاز کنیم. باید تصمیم بگیریم که فریب نخوریم و اجازه ندهیم که بر اثر لغزش و استفاده مجدد از مواد مخدر زندگی مان تباه و نابود شود.
بزرگ ترین خطر بعد از لغزش این است که چرخه ویرانگر اعتیاد و بیماری ما دوباره به حرکت در آمده وسوسه فکری ویار جسمی مصرف دوباره مواد به سراغمان بیاید. باید فرآیند بهبودی خود را با یک تصمیم گیری درست و به موقع، دوباره شروع کنیم و به خاطر داشته باشیم که حتی بعد از لغزش نیز ما هنوز قدرت انتخاب داریم.
باید بدانیم که لغزش به این معنی نیست که ما دیگر چاره ای جز ادامه مصرف مواد مخدر نداریم و کنترل همه چیز از دستمان خارج شده است. بلکه باید به یاد داشته باشید به عنوان کسانی که از یک بیماری مزمن در عذاب هستیم، ممکن است ما در یک لحظه به طور ناخود آگاه به عادت قدیمی خود که به آن خو کرده ایم بازگشته و لغزش کنیم، ولی پس از آن می توانیم تصمیم بگیریم که مجددا خود را از وضعیتی دور کرده و مسیر بهبودی خود را ادامه دهیم. به یاد داشته باشید که لغزش کردن می تواند مانند یک دوست صمیمی، شناخت شما از خودتان را بیشتر کرده و باعث رشد و پیشرفت شما در سفر بهبودیتان شود.
اگر لغزش کرده اید و نگران آینده خود هستید و احساس می کنید که به پایان راه رسیده اید و نمی توانید دوباره اعتیاد خود را ترک کنید کمپ فرمانیه با مشاورین متخصص می تواند به شما کمک کند تا با راحت ترین شیوه ممکن اعتیاد خود را قطع کنید.